Wiele już napisano o tym, jak dzieciom szkodzą tablety, komputery czy smartfony, szczególnie, gdy czas przed ekranem zajmuje sporą część każdego dnia. Zagrożeń jest sporo, ale są też korzyści dostępu młodych osób do elektronicznych urządzeń. Warto wiedzieć, jak radzić sobie z wyzwaniem nowych technologii w wychowywaniu dziecka.
W opublikowanym właśnie badaniu zespół z Cambridge University odkrył, że brak dostępu do komputera w czasie pandemii wiązał się u dzieci i młodzieży z gorszą kondycją psychiczną. Różne opracowania wskazują, że epidemia miała silne, negatywne oddziaływanie na wiele młodych osób. Wzrosła m.in. liczba przypadków depresji, zaburzeń lękowych. Jak podkreślają naukowcy, młody wiek i dopiero rozwijająca się psychika szczególnie predysponują do powstawania różnego typu zaburzeń ze skutkami dla dalszego życia.
Jednocześnie w uwzględnionej w nowej analizie Wielkiej Brytanii, odsetek dzieci i osób w wieku młodzieńczym z problemami psychicznymi wzrósł z 11 proc. 2017 do 16 proc. w 2020 roku. Zdaniem naukowców wpływ na to miało m.in. zamknięcie szkół.
Istotne były różnice społeczne: według jednej z przytaczanych przez naukowców prac 30 proc. młodych osób z rodzin z klasy średniej brało udział w zdalnej edukacji, a tylko 16 proc. z rodzin robotniczych miało taką możliwość.
Nie bez znaczenia dla psychicznego zdrowia było także ograniczenie bezpośrednich kontaktów z rówieśnikami, a elektroniczne gadżety pomagały zachować kontakty z innymi przynajmniej w formie wirtualnej.
Ochronny bufor w czasie pandemii
Brytyjscy badacze przeanalizowali dane na temat prawie 14 tys. osób w wieku od 10 do 15 lat. Skupili się przy tym na wpływie komputera, a nie np. smartfona, ponieważ to głównie komputery umożliwiały udział w zdalnych lekcjach, a większość społecznych interakcji w tym wieku ma związek właśnie ze szkołą. Brak komputera wiązał się z bardziej nasilonymi psychologicznymi skutkami odizolowania od innych.
– Dostęp do komputera oznaczał, że wielu młodych ludzi nadal, wirtualnie uczestniczyło w szkolnych lekcjach, kontynuując edukację, a także kontaktowało się z przyjaciółmi. Jednak każdy, kto nie miał dostępu do komputera, był w dużo gorszej sytuacji, która tylko nasilała poczucie odosobnienia – mówi Tom Metherell, jeden z naukowców.
– Zamiast zawsze skupiać się na negatywnym wpływie technologii cyfrowych na psychiczne zdrowie młodych ludzi, powinniśmy pamiętać, że mogą mieć one ważne, korzystne działanie i pełnić rolę bufora chroniącego zdrowie psychiczne w czasie restrykcyjnej społecznej izolacji, takiej jaka miała miejsce w czasie lockdownu – podkreśla dr Amy Orben, współautorka analizy.
Trzeba tylko w mądry sposób dawkować nowoczesne technologie.
Zalecenia specjalistów
Warto przyjrzeć się oficjalnym rekomendacjom American Academy od Child and Adolescent Psychiatry. Eksperci tej organizacji zalecają, aby dzieci do 18. miesiąca życia, jeśli już mają korzystać ze zdobyczy technologii, to wyłącznie wtedy, kiedy konieczna jest wideo-rozmowa z kimś bliskim – i to w obecności osoby dorosłej. Pozwala to np. na kontakt z rodzicem, który musiał na dłużej opuścić dom.
Amerykańscy eksperci dopuszczają dostęp do komputerów u smartfonów w wieku 18 – 24 miesięcy wyłącznie w celu zabawy za pomocą edukacyjnych programów. Znowu: tylko RAZEM z opiekunem.
Dzieciom w wieku 2-5 lat nieedukacyjne treści należy natomiast ograniczać tylko do 1 godziny dziennie w dni robocze oraz maksymalnie do 3 godzin dziennie, w weekendy. Jeśli chodzi o dzieci w wieku od 6 lat, specjaliści rekomendują wyrabianie zdrowych nawyków, a także stawianie ograniczeń odnośnie czasu.
Dziecko i smartfon/tablet/komputer: tego NIE należy robić
- Niezależnie od wieku dziecka w czasie posiłków i spotkań rodzinnych należy wyłączać wszystkie ekrany.
- Nie wolno stosować tabletów czy innych urządzeń jako „niani” czy „uspokajacza” w celu odciągnięcia dziecka uwagi i uzyskania przez opiekunów chwili czy dłuższego okresu spokoju.
Opiekunowie powinni też zaznajomić się z odpowiednimi programami, które chronią przed niewłaściwymi treściami. Dobrze zrobią, jeśli będą cały czas mieć na uwadze takie wykorzystanie elektroniki, które będzie rozwijało kreatywność oraz relacje z rodziną i przyjaciółmi. Ważna uwaga – jak zaznaczają przy tym specjaliści – to, co jest odpowiednie dla jednego dziecka, może nie być korzystne dla innego.
Dlatego istotne jest indywidualne podejście i obserwacja skutków kontaktu młodej osoby z ekranami. Wymaga to, naturalnie, pewnej dozy zaangażowania.
Potencjalne korzyści jest sporo, jak zwracają uwagę m.in. zajmujący się tym zagadnieniem specjaliści z amerykańskiego Western Governors University. Komputer czy też inny elektroniczny gadżet nie tylko pozwala na uczestnictwo w zdalnej nauce (która niejednokrotnie oferuje dodatkowe rozwiązania uatrakcyjniające lekcję i motywujące uczniów) czy na wirtualny kontakt z rówieśnikami.
Jeśli chodzi o pole edukacji, urządzenia takie dają dostęp do mnóstwa aplikacji, które różnymi sposobami wspierają naukę praktycznie dowolnej dziedziny. Wczesny kontakt z komputerem pozwala go lepiej opanować, a trudno sobie dzisiaj wyobrazić nawet przeciętnie złożoną pracę bez tej umiejętności. Szczególnie jednak urządzenia tego rodzaju mogą pomóc w przyszłej karierze związanej z techniką – istnieją np. aplikacje, które już dzieci uczą programowania.
Nawet gry wideo mogą się okazać przydatne. – niektóre z nich pomagają w rozwoju orientacji przestrzennej czy koordynacji. Różnego rodzaju programy, a nawet gry, wymagają też nierzadko podejmowania wielu decyzji czy wytrwałości i z pewnością warto takie zdolności rozwijać. Dobrym pomysłem może być także wspólne spędzanie czasu przy komputerze czy tablecie – uważają eksperci.
Istotne jest jednak to, żeby dziecko miało możliwość niewirtualnych kontaktów z bliskimi oraz rówieśnikami, a także bawiło się na świeżym powietrzu, a czas spędzany przed ekranem był tylko niewielką częścią czasu wolnego zarówno dziecka, jak i nastolatka.
Marek Matacz dla zdrowie.pap.pl